Malum olduğu üzere insan sosyal bir varlıktır. Bir başka deyişle insanlar bütün ihtiyaçlarını kendileri karşılayamazlar. Bu yüzden ticaret-para gibi enstrümanlar geliştirmişlerdir. Sanayi devrimi ile birlikte bu ilişki hem kurumsallaşmış hem de uluslararası bir hal almıştır.

Öyle ki; bugün bu ilişkiye dayalı olarak üretim yapmayan ya da yapamayan ülkeler eğer olağanüstü bir hal olup mallarını satmaktan vazgeçseler aç-açık kalacak durumdalar. Katar böyledir mesela…

Dünyada kişi başına milli geliri en yüksek olan bu ülke geçtiğimiz yıl uygulanan ambargo bu ülkeyi aç-açık kalmakla yüz yüze bırakmış elindeki fonlar, kısa süreliğine de olsa, işe yaramaz bir hal almıştır. Aynı durum diğer pek çok ülke için de söz konusudur. Zaten kapitalizmin pür halinde böyle bir politika (uzmanlaşma) önerilmektedir de…

Nitekim Smith’in mutlak üstünlükler teorisi bu konu ile ilgilidir. Barış dönemi için geçerli olabilecek böyle bir yaklaşım savaş dönemlerinde işlemeyeceği gibi, olağan zamanlarda bağımlılığı da beraberinde getirmektedir. Rusya’nın doğalgazı bir tehdit olarak kullanması ya da 1970’li yıllardaki petrol ambargosu bunun örnekleridir.

Aynı şey aslında bireysel ilişkiler için de söz konusudur. Nitekim özellikle şehirlerde yaşayan pek çok kişi hemen hemen hiç bir şey üretmemekte üretememektedir. Biraz da bu yüzden geçmiş bazı dönemlerde ticarete ve ihracata soğuk bakılırken, tarım üretici birim olarak değer görmüştür. Elbette bütün bunların bugün de böyle olması gerekmiyor. Bir başka deyişle bugünkü dünyada da oluşmuş bir ‘denge’ vardır.

Nitekim örneğin Körfez ülkelerinin petrol satmaması ya da Rusya’nın doğalgaz satmaması aynı zamanda elindeki malı satmadığı için halkının ihtiyaçlarını karşılayamadığı anlamına gelir. Ancak halen egemen iktisadi görüş olan kapitalizmin böyle bir ihtimale açık olduğunu da ortaya koymakta yarar vardır.