Osmanlı'nın Şamaroğlanları "Esnaflar" ve İlk Esnaf İsyanı "Şehirli Vak'ası"

Başlık belki yadırganabilir ama Osmanlı'nın şamaroğlanı kimlerdi denilse, muhtemelen cevap Osmanlı Esnafları, özellikle de İstanbul esnafı olurdu. Başkentte olmanın avantajı ve dezavantajı da vardı. Şehrin kalabalık olması, esnafların işine gelse de, devletin yönetildiği yer olduğu içinde olumsuz gelişmeler sonunda etkilenmeleri kaçınılmaz olmuştur.

Esnaflar özellikle askeri ve siyasi vakalarda oldukça etkilenmişlerdir. Yeniçeriler isyan ettiklerinde ilk olarak esnafın kepenk kapatmasını ister, dahası dükkanlarına girer ve yağmalardı. Diğer yandan mali politikalar esnafın belini büktüğü gibi elini kolunu da bağladı. Özellikle zayıf akçenin yaygınlaşmaya başladığı 17.yy'da Yeniçeriler verilen para ile alış veriş yapacak olsa, esnaf verilen akçeyi ya kabul etmez ya da üstünü ister, buna kızan yeniçeri istediği ürünü bu sefer para vermeden alır esnafı da istediği gibi döverdi. Normalde bu durum cezasız kalmazdı. Yeniçeriler bu tür serkeşliği affetmez "aşk olsun yoldaş" diye meydan dayağı atarlardı. Ama bu durum ocağın geneline yayıldığı için serkeşlik arttı.

Esnaflar zayıf akçe basımından ve yeniçerilerden oldukça baskı görmesine rağmen pek seslerini çıkaramazlar toplu bir tepki gösteremezlerdi. Ama bu durum Ağustos 1651'de katlanılmaz bir hale geldi ve Osmanlı'da ilk defa esnaflar ayaklandı ve buna da Şehirli Vak'ası denildi. Veziriazam Melek Ahmed Paşa'nın mali politikası sonucu isyan eden esnaflar veziriazamın azline neden oldular. Şöyle ki:

Vezîriâzamın malî darlığı aşmak için bedel-i timar ve ordu akçesi gibi isimlerle talep ettiği ek vergiler, tayinlerde verilen câizelerin / bahşişlerin hazineye kaydına bakmak üzere “bahşişler muhasebesi” adıyla bir büro ihdası, İstanbul halkını tahrirle vezirlerin has gelirlerini iki yıllığına hazineye alma planları geniş bir kesimin muhalefetine yol açtı. “Şehirli vak‘ası” adıyla da anılan ilk esnaf isyanı patlak verdi. Defterdar Emîr Paşa’nın Azak Kalesi kul mevâcibi için ocak ağalarının telkiniyle Bosna ve Belgrad’da bastırdığı ayarı düşük sikkelerle meyhânelerden topladığı 120 yük hurda züyuf akçelerin 118’inin bir altına değiştirilmesi teklifi, esnafın büyük tepkisine yol açmış ve 21 Ağustos 1651 tarihinde 10-20.000 kişilik bir kalabalık kepenk kapatarak Şeyhülislâm Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi’yi önlerine katıp şikâyetlerini saraya bildirmişler, bunun üzerine yeniçerilerin desteğine rağmen buraya gelmeyen vezîriâzam mührü iade etmişti. Ahmed Paşa büyük vâlidenin himayesinde aynı gün Özi beylerbeyiliğine tayin edildi.

kasim_bolat.jpg

Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, pornografik, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.