Mehmet Y. Yıldız

Dünya siyasi ve ekonomik arenasında dengeler gittikçe derinleşiyor. Bir tarafta yükselen Asya ülkeleri diğer tarafta ise zayıflayan batı ülkeleri bu derinleşme içerisindeki ana kutuplar. Şangay İşbirliği Örgütü’nün giderek güçlenmesi, BRİCS ülkelerinin kendi ekonomik pazarlarını yaratmaya başlaması, Avrasya Birliği’nin etkisinin artması, buna karşın ise Batı’nın ekonomik pazarını ve siyasi gücünü kaybetmeye başlaması kutuplar arası güç dengeleri belirleyen unsurlar. Özellikle ABD ve Rusya arasında süregelen örtülü mücadele son olarak Ukrayna krizinde somut bir şekilde ortaya çıktı. Rusya, kırmızı çizgilerinden biri olan Ukrayna üzerinde uygulanmak istenen ABD planlarına kesin tavır alıp ABD’nin bölgede egemenlik kurmasını engelledi. ABD ise AB, BM, ve NATO’yu Rusya’ya karşı konumlandırmak için bütün gücünü kullandı. Bunun üzerine NATO kararıyla Ukrayna’ya 5 bin kişilik ek bir askeri birlik takviyesi yapıldı. Birleşmiş Milletler tarafından Rusya’ya karşı geniş çaplı bir ekonomik yaptırım kararı alındı. 

YAPTIRIMLARA KARŞI TÜRK AKIMI
Bu hamlelere karşılık, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 2 Aralık 2014 tarihindeki Türkiye ziyareti sırasında, Rus gazını Karadeniz altından Avrupa’ya taşıyacak Güney Akım boru hattı projesini iptal ettiklerini ve yeni güzergâhın Türkiye olduğu projeye başlayacaklarını açıkladı. Rusya, Karadeniz üzerinden Bulgaristan’a ulaşacak Güney Akım projesinin iptalinin en önemli nedeni ise AB’nin çıkardığı engeller olduğunu belirtildi. Daha sonrasında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ortak basın açıklamasıyla duyuran Putin, Rusya gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıması planlanan projenin 63 milyar metreküp kapasiteli olacağı olacağını ifade etti. Projeye İran’dan da destek geldi. İran Milli Gaz Şirketi Uluslararası İşler Müdürü Azizullah Ramazani ‘’Türkmenistan ve Azerbaycan doğalgazının İran ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasının en ekonomik güzergah’’ olduğunu ifade etti. 

BATI BASINI RAHATSIZ
Açıklamanın yapılmasından sonra ABD basını olmak üzere bir çok Batı ülkesi basını Rusya’nın Batı’ya karşı Türkiye’yi yanına çekmeye çalıştığını belirtti. Batı en somut tepkisini ise Avrupa Parlementosu Türkiye İlerleme Raporları’nda ortaya koydu. Raporda , Avrupa ülkelerinin Türkiye-Rusya enerji işbirliğinden bir hayli kaygı duyulduğu ve bu bağlamda Akkuyu Enerji Santrali’nin “Sismik Bölgede olması nedeniyle” durdurulması gerektiği belirtildi. ABD Enerji Bakan Yardımcısı Jonathan Elkind, “Türk Akımı’nın ardında neyin yattığı ise bizim için açık değil. ‘Türk Akımı’ projesinin devreye alınmasının nedeni ekonomik kaynaklı mı, yoksa daha farklı bir gerekçesi mi var, tam olarak bilmiyoruz” ifadelerini kullandı. Ancak projeyle ilgili görüşmeler birden bire, Rusya Milli Enerji Şirketi Gazprom’un Türkiye’ye yapılacak yüzde 10.25 tutarındaki doğalgaz indirim anlaşmasını imzalamaması üzerine görüşmeler durduruldu. Görüşmelerin durmasının nedeni her ne kadar da ekonomik pürüzler olduğu ifade edilse de esas nedenin siyasi olduğu gözlerden kaçıyor. Şimdiye kadar Ukrayna krizi dahil olmak üzere birçok konuda AKP hükümeti, Rusya karşıtı keskin bir tavır ortaya koymamıştı. Akıllara projesinin durmasında ABD baskısının etkisi olduğu kanısı geliyor.

SİYASİ MANEVRA
Türkiye’nin Rusya’ya karşı yaklaşımını ortaya koyan durumlardan bir diğeri de Kırım meselesi. Daha önce Kırım hakkında pek konuşmayan, hatta Hatta, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Ukrayna krizi başta olmak üzere pek çok konuda aynı fikirde olduklarını ifade eden Erdoğan Mayıs ayında yaptığı konuşmada, “Kırım, 2014 yılında, uluslararası hukuk hiçe sayılarak ilhak edilmiş, bölgede hak ihlalleri yeniden başlamıştır. Bu, kabul edilemez bir durumdur. Türkiye, Kırım Tatarlarının refah ve güvenlik içinde anavatanlarında yaşamalarını temin etmeye yönelik mücadelesini kararlılıkla sürdürecektir.” ifadelerini kullanmıştı. Bunun yanı sıra 1-2 Ağustos tarihleri arasında 12 farklı ülkeden 180 Kırım Tatar sivil toplum kuruluşu ile 1000’e yakın delege katıldığı-Rusya’nın provakasyon amaçlı bir toplantı olarak değerlendirdiği- Dünya Kırım Tatar Kongresi Türkiye’de toplandı. Toplantının davetlileri arasında TBMM Başkanvekili Naci Bostancı, Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, Ukrayna Dışişleri Bakanı Pavlo Klimkin, MHP Genel Başkan Yardımcısı Ruhsar Demirel, CHP Genel Başkan Yardımcısı Murat Özçelik yer aldı. Topalntı sonrasında ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kırım Tatarları Onursal Lideri ve Ukrayna Milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ve beraberindeki heyeti kabul etti.
Türkiye’ye Çin ile yapılan Füze anlaşmasında uygulanan ABD baskısı,Türk Akımı Projesinde de uygulanmış gibi görülüyor. ABD’nin en çok tedirgin olduğu konular arasında Türkiye’nin Avrasya kanadına yaklaşması meselesi yer alıyor. Şimdi ise gözler Eylül ayında yapılacak olan Putin-Erdoğan görüşmesine çevrildi. Görüşmenin ana konusunun Türk Akımı Projesi olduğu konuşuluyor. Görüşmede ABD baskısı ne kadar etkili olacağı merakla bekleniyor.